Mieczysław Kuznowicz SJ
(1874-1945)
Dzieciństwo i edukacja szkolna
Mieczysław Józef Kuznowicz urodził się w dniu 15 stycznia 1874 roku w Licheniu koło Konina na Kujawach. Jego rodzicami byli Wincenty i Józefa z Rachubińskich. Niewiele mamy informacji o samym dzieciństwie Kuznowicza. Wiadomo jedynie, że rodzina Kuznowiczów w 1880 roku przeprowadziła się do Częstochowy i prowadziła tam cukiernię. Wiadomo też, że dwa lata później w 1882 roku Mieczysławowi Kuznowiczowi zmarła matka. Na pobyt Mieczysława Kuznowicza w Częstochowie przypadają lata jego nauki szkolnej. Następnie kontynuuje naukę w jezuickim gimnazjum w Chyrowie, co umożliwiło mu też zapoznanie się z działalnością jezuitów.
Formacja zakonna
Po ukończeniu nauki w gimnazjum chyrowskim Mieczysław Kuznowicz podejmuje decyzję wstąpienia do zakonu Towarzystwa Jezusowego . Dnia 29 kwietnia 1893 roku rozpoczął nowicjat zakonny w Starej Wsi koło Brzozowa, na terenie obecnego województwa podkarpackiego. Kłopoty zdrowotne oraz średnie zdolności utrudniały Kuznowiczowi systematyczne pobieranie nauki oraz wywiązywanie się z zajęć i obowiązków przypadających na okres formacji młodego zakonnika. Po przejściu próby i okresu niepewności Kuznowicz doczekał się decyzji przełożonych o możliwości złożenia ślubów zakonnych w dniu 2 czerwca 1895 roku, na ręce księdza rektora Michała Andrzejczaka. Tego samego roku 18 listopada otrzymał tak zwane niższe święcenia. Następnie mógł podjąć przerwaną naukę retoryki, którą ukończył z wynikiem zadawalającym w dniu 25 czerwca 1898 roku.
Jesienią 1898 roku Kuznowicz rozpoczął kolejny etap w formacji zakonnej, którym były studia filozoficzne w Nowym Sączu . Z powodu choroby, na polecenie przełożonych, musiał przerwać studia i wyjechał w dniu 18 lutego 1899 roku do Chyrowa. W dniu 30 kwietnia 1899 roku władze zakonne pozwoliły mu powrócić do Nowego Sącza i kontynuować studia. Rozpoczął je jesienią 1899 roku. Z powodu negatywnych wyników ponownie wysłano go do Chyrowa w dniu 16 lipca 1901 roku. Wykonywał tam prace porządkowe oraz opiekował się chorymi i był też prefektem młodzieży konwiktowej (1902/03).
W dniu 18 lipca 1903 roku Mieczysław Kuznowicz opuścił Chyrów i został wysłany na studia teologiczne do Krakowa . Z pobytem w Krakowie i studium teologii łączy się kolejna przerwa w studiach Kuznowicza. Trwała ona od dnia 19 lipca do 7 grudnia 1904 roku. W tym czasie w kolegium, czyli domu zakonnym w Krakowie, gdzie przebywała młodzież zakonna, Kuznowicz sprawował funkcję tak zwanego subministra, pomocnika ministra, którego obowiązkiem jest troska o zabezpieczanie potrzeb materialnych zakonników wraz zarządzaniem finansami. W tym czasie Kuznowicz pomagał dorywczo i charytatywnie także terminatorom z tak zwanej „Opieki św. Stanisława Kostki nad Młodzieżą Terminatorską” między innymi w przygotowaniu „Jasełek”. Studia teologiczne ukończył Mieczysław Kuznowicz na początku 1906 roku. Informacja o dopuszczeniu go do święceń kapłańskich została ogłoszona dnia 7 lutego; święcenia diakonatu otrzymał w dniu 1 kwietnia, a dnia 14 kwietnia 1906 roku w Wielką Sobotę przyjął święcenia kapłańskie z rąk biskupa Anatola Nowaka w kościele Najświętszej Marii Panny w Krakowie. W dniu następnym w święta Wielkanocne w tym samym kościele odprawił Mszę świętą prymicyjną. Następnie wyjechał do rodzinnego Gródźca, aby celebrować tam pierwszą Mszę świętą dnia 23 kwietnia 1906 roku.
Inicjatywy wychowawcze
Fakt otrzymania święceń kapłańskich z jednej strony zamykał trudny dla Mieczysława Kuznowicza etap własnego kształcenia, z drugiej zaś otwierał przed nim większe możliwości podejmowania, zgodnie z posiadanymi zdolnościami, zadań wychowawczych. Szczególne zainteresowanie budziła u Kuznowicza młodzież pozbawiona wszelkich praw socjalno-bytowych podejmująca pracę w przemyśle, rękodzielnictwie i handlu. Jak to sam określał często „pokrzywdzona przez życie”.
Mieczysław Kuznowicz, na polecenie ówczesnego przełożonego – Prowincjała Włodzimierza Ledóchowskiego – przejął, z dniem 26 kwietnia 1906 roku, po ojcu Janie Assmanie „Opiekę św. Stanisława Kostki nad Młodzieżą Terminatorską” w Krakowie, której założycielem był jezuita Błażej Szydłowski oraz kolejni opiekunowie . Kontynuując powierzone sobie zadanie sprawowania opieki i wychowania młodzieży kolejne lata Kuznowicz poświęcił wytężonej pracy na rzecz przekształcenia „Opieki św. Stanisława Kostki nad Młodzieżą Terminatorską” w Związek Młodzieży Przemysłowej i Rękodzielniczej. Jedynie w roku 1908/1909 na krótko odszedł od tej pracy, ponieważ uczestniczył w ostatnim etapie formacji zakonnej tak zwanej Trzeciej Probacji w Tarnopolu. Natomiast w celu lepszego zapoznania się z metodami pracy w organizacjach młodzieżowych wyjechał w latach 1910-1911 za granicę do Austrii, Czech, Niemiec, Belgii, Holandii.
Prezentując sylwetkę Mieczysława Kuznowicza należy podkreślić, że posiadał niezwykły talent przekonywania i zdobywania sobie ludzi. Przy ich pomocy był w stanie zapewnić młodzieży, którą się opiekował, nie tylko wsparcie i opiekę duchową, ale także materialną. Umożliwiał też młodzieży osiąganie odpowiedniego wykształcenia oraz zdobywanie zawodu. Starał się również zabezpieczyć jej należyte, stosowne dla niej miejsce w społeczeństwie. W postępowaniu z młodzieżą okazywał się znakomitym znawcą psychiki. Do każdego starał się podchodzić indywidualnie. Razem z chłopcami szukał ich drogi życiowej. Często zachęcał do wytężonej i wytrwałej nauki oraz pracy. Podkreślał, że największym szczęściem człowieka jest okazywanie dobra i miłości innym, a nade wszystko odnoszenie wszystkiego do Boga. Wszystko to, jak pisze Tadeusz Dalewski, sprawiało, że „zdobył serca młodzieży”.
M. Kuznowicz korzystał z każdej nadarzającej się okazji, aby uwrażliwiać społeczeństwo polskie na krzywdę i zaniedbania w wychowywaniu młodzieży. Udawało mu się angażowanie różnych warstw społecznych w niesienie pomocy młodym. W tych sprawach przemawiał z mównicy sejmowej, pisał i wydawał broszury, artykuły, wygłaszał audycje radiowe i referaty oraz podtrzymywał liczne osobiste kontakty . Zebrane przy tych okazjach ofiary pieniężne oraz utworzone fundacje umożliwiły z biegiem lat powstanie gospodarczych instytucji społecznych. Za tę pracę społeczno-wychowawczą dekretem prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Stanisława Wojciechowskiego, z dnia 2 maja 1923 roku, został odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski.
Działalność wychowawczą prowadził M. Kuznowicz do momentu wybuchu drugiej wojny światowej. Został przez Niemców aresztowany i osadzony w więzieniu na Montelupich, gdzie przebywał od dnia 14 do 24 października 1939 roku. Po zwolnieniu, w latach 1940-1941 ukrywał się w Długim koło Jedlicza, następnie w Bieździedzy (do 1943 r.), a później (1943-1945) Czarnym Potoku, w okolicach Nowego Sącza i Starego Sącza oraz Limanowej. Mieczysław Józef Kuznowicz zmarł w dniu 26 marca 1945 roku w Czarnym Potoku. Pochowano go na cmentarzu w Nowym Sączu. W 1963 roku staraniem wychowanków jego doczesne szczątki przeniesiono i złożono na cmentarzu Rakowickim w Krakowie.
Adela Oksza Dziewicka z domu Jastrzębska
(1858-1929)
Adela Oksza Dziewicka - nauczycielka i wybitna działaczka społeczna, najbliższa współpracownica ks. M. Kuznowicza SJ, bezgranicznie oddana członkom Związku Młodzieży Przemysłowej i Rękodzielniczej w Krakowie, urodziła się w 1858 roku w Zbyszycach koło Nowego Sącza. W 1883 r. wyszła za mąż za Michała Henryka Dziewickiego i na pewien czas wyjechała z mężem do Anglii. Prawdopodobnie nostalgia żony za ojczyzną wymogła na Dziewickich powrót. Michał z racji różnych kolei losu swoich rodziców był bardziej przysposobiony do życia na obczyźnie. Mieszkał m. in. we Francji, gdzie ukończył gimnazjum w Collegium Polignan i Anglii. Dalszą formację intelektualną odebrał u jezuitów we Francji.
Po powrocie do Krakowa Michał Dziewicki otrzymał pracę lektora języka angielskiego na Uniwersytecie Jagiellońskim a żona Adela włączyła się w społeczną działalność miasta Krakowa. Początkowo zajmowała się kobietami polskimi oraz ich zrzeszaniem się w organizacje i stowarzyszenia. Tak powstał, między innymi, Związek Niewiast Polskich, którego pierwszym prezesem była Dziewicka. Przy Związku powołała miesięcznik dla kobiet wiejskich pod nazwą „Niewiasta Polska” (nakład 3.000 egz.). W latach od 1899 do 1903 /1907/ pełniła w nim funkcję redaktora odpowiedzialnego.
Korzystając z bliskiej znajomości z Generałem Jezuitów Włodzimierzem Ledóchowskim i ks. Stanisławem Sopuchem SJ współpracowała przy zakładaniu Stowarzyszeń Sług Katolickich p.w. św. Zyty. Dla kobiet tego stowarzyszenia Dziewicka założyła kasę oszczędności, szkołę dla analfabetek, ambulatorium i schronisko dla osób starszych. Organizacje te powołała we Lwowie, Nowym Sączu, Tarnopolu i Stanisławowie. Mniej więcej w tym samym czasie ks. St. Sopuch SJ przekazał Adeli Dziewickiej redakcję „Przyjaciela sług” (nakład 2.000 egz.), który był dodatkiem do czasopisma katolickich robotników „Grzmot”. Począwszy od 6 numeru Dziewicka pełniła w nim obowiązki wydawcy. Do swoich wydawniczych i redaktorskich zadań włączyła jeszcze czasopismo dla dzieci „Anioł Stróż”, które z kolei było dodatkiem do „Niewiasty Polskiej”. W latach 1900 do 1903 Dziewicka pełniła w nim funkcję redaktora odpowiedzialnego.
Obszar jej społecznej działalności coraz bardziej się poszerzał. Swoją uwagę zwróciła również na trudną sytuację społeczną, ekonomiczną i religijną młodzieży żeńskiej zatrudnionej w zakładach konfekcji damskiej. Specjalnie dla tych dziewcząt założyła Stowarzyszenie św. Antoniego. Jako współzałożycielka (z Zofią Popielową) Stowarzyszenia pracownic fabryki tytoniu p. w. św. Józefa, Dziewicka angażowała swoje siły i doświadczenia dobrego społecznika również i na tym polu.
Największe zasługi Adeli Dziewickiej należy przypisać współorganizacji Związku Młodzieży Rzemieślniczej i Rękodzielniczej, który powołał do życia ks. Mieczysław Kuznowicz SJ. Ten ostatni, jako Prezes Związku, często konsultował z Dziewicką swoje bieżące trudności, darząc ją wyjątkowym zaufaniem. W samym Związku Dziewicka prowadziła różne dzieła. W 1907 roku założyła dla uczących się zawodu chłopców kasę oszczędności i doradzała im w prywatnych wydatkach. W tym samym roku zainicjowała tzw. „wieczory oświatowe”, na które zapraszała różnych prelegentów. W 1910 roku wieczory te zostały przekształcone w Koło oświatowe o szerokim zakresie działania. Dla pogłębienia ducha pobożności chłopców Dziewicka zainicjowała jeszcze tzw. „wieczory apologetyczne” i swoim protektoratem objęła Bibliotekę Związku, przekazując ją potem Anieli Cieszyńskiej.
W roku 1907 zorganizowała Pracownię krawiecką im. Królowej Jadwigi, gdzie panie wolontariuszki szyły nową bieliznę dla chłopców, bądź naprawiały używaną. Od maja 1908 r. aż do śmierci, pod jej opieką działała Sekcja Abstynentów.
Adela Dziewicka była pomysłodawczynią niemal wszystkich małych i większych projektów realizowanych w Bursie. Wycieczki, „kolacje wigilijne”, „śniadania opłatkowe”, świąteczne zaopatrzenie stołów, okazjonalne kwesty, herbaciarnia związkowa, hospicjum dla czeladników, jadalnia związkowa, nie byłyby możliwe bez jej wpływów i odpowiednich koneksji. Ona sama zaś była największym jałmużnikiem Związku.
W 1910 r. Dziewicka weszła w nowo utworzoną Radę Opieki ZMPiR, jako wice-Przewodnicząca. Za wszystkie jej zasługi Wydział Wielki Związku nagrodził Ją „Członkostwem honorowym Związku Młodzieży Przemysłowej i Rękodzielniczej” a Papież Orderem „Pro Ecclesia et Pontifice”. Adela Dziewicka zmarła w dniu 12 marca 1929 r. w 71 roku bardzo pracowitego i oddanego młodzieży życia.
Niektóre publikacje Adeli Dziewickiej:
- Praktyczne wskazówki dla dziewcząt służących, Kraków 1899 r., ss. 63;
- Odpowiedzialność matki: pod względem religijnym, Spółka Wydawnicza Polska 1908 r., ss. 18;
- Przenajświętszy Sakrament: czyli dzieła i drogi Boże /Fr. Faber tłumaczenie z angielskiego A. Dziewicka/ Brody 1911, ss. 320.
Źródła:
1. Józef Bremer, Ludwig Wittgenstein – Michał Dziewicki, czyli „genialny młody człowiek” spotyka „miłego pana” w: Ludwig Wittgenstein ”przydzielony do Krakowa" /Krakau zugeteilt/, seria Universum philosophiae, Ignatianum, Kraków 2009, s. 18 – 19;
2. ś.p. Adela Oksza Dziewicka, Związkowiec , r. III, 2(1929)1-8;
3. Bibliografia XIX wieku, wyd. II, t. V, s. 377;
4. Kobiety i mężczyźni /z/ kolorowych czasopism, red. A. Łysak, E. Zierkiewicz, Zeszyt Kół Naukowych nr 6/2000, s. 31-32.
Tadeusz Dalewski urodził się 11 marca 1894 r. w Krakowie. Najmłodszy z piątki rodzeństwa, w 7 roku życia stracił ojca, woźnego na Wydziale Rolniczym UJ. Uczył się w 4-klasowej szkole powszechnej i seminarium nauczycielskim, które porzucił. Naukę zawodu podjął jako terminator w drukarni krakowskiego „Czasu”. Przed I wojną ukończył też szkołę graficzną.
Od samego początku pojawienia się w szeregach Związku Młodzieży Przemysłowej i Rękodzielniczej Dalewski pełnił wiele ważnych funkcji w jego strukturze organizacyjnej. Należy dodać, że swoją przedsiębiorczością, inicjatywą i zaangażowaniem zwrócił szczególną uwagę ks. M. Kuznowicza.
Od początku lipca 1915 do grudnia 1919 r. służył, jako ochotnik w 2. i 4. Pułku Legionów Polskich i uczestniczył w walkach o niepodległość Ojczyzny. W 1917 r. trafił do niemieckiego więzienia. W 1919 r. walczył na froncie Litewsko-Białoruskim. Za udział w walkach o niepodległość Dalewski był odznaczony Krzyżem Niepodległości, czterokrotnie Krzyżem Walecznych, 3-Majowym Medalem Zasługi oraz Swastyką 4. Pułku Legionów Polskich.
Po zwolnieniu ze służby wojskowej, które nastąpiło w 1922 r. Dalewski został formalnie zaangażowany do pracy w Związku w charakterze Sekretarza Generalnego. W roku 1923 Rada Naczelna wysłała Dalewskiego do USA gdzie przez półtora roku kwestował wśród Polonii na rzecz budowy nowego gmachu Związku przy ul. Skarbowej i zakładał Komitety Pomocy Dziełu Ks. M. Kuznowicza.
Po powrocie z USA na nowo podjął obowiązki Sekretarza Generalnego i Dyrektora organizacyjnego Związku i czuwał nad całą jego działalnością. Był sekretarzem Rady Naczelnej, Zarządu Głównego, zjazdów i konferencji, koordynatorem wielu prac, wykonawcą planów i założeń organizacyjnych. Swoje bogate doświadczenie drukarskie wykorzystał przy redagowaniu wydawnictw związkowych: „Przegląd Działalności Związku” powołanego do życia w 1925 r. i „Związkowiec”, kontynuatora Przeglądu od 1929 r. Od 1935 r. Dalewski działał również w Radzie Miejskiej Krakowa, jako członek Rady w dziale Opieki Społecznej. Za zasługi na tym polu otrzymał Złoty Krzyż Zasługi i Krzyż Kawalerski Orderu Polonia Restituta.
Po wybuchu II wojny światowej Dalewski działał w podziemiu w szeregach Armii Krajowej. Został aresztowany w lipcu 1943 r., skazany na śmierć i osadzony w więzieniu na Montelupich. Dzięki płatnej protekcji zamieniono mu wyrok na pobyt w obozie w Oświęcimiu (nr 152768) a potem przetransportowano do filii obozu w Buchenwaldzie – obozu „Dora” koło Nordhausen. Po wyzwoleniu w maju 1945 roku wrócił do Krakowa. Po wojnie pracował w sześciu różnych instytucjach. W końcu 1września 1960 roku przeszedł na emeryturę ze stanowiska sekretarza klubu sportowego „Juvenia”.
W roku 1962 ożenił się po raz drugi (pierwsza jego żona zmarła w 1955 r.) i wyjechał do Warszawy.Już jako zasłużony emeryt poświęcał jeszcze swój czas na utrwalenie pamięci swojego wychowawcy i przyjaciela. Między innymi dzięki jego inicjatywie i wsparciu byłych związkowców trumna ks. M. Kuznowicza została w 1963 r. przewieziona z Nowego Sącza do Krakowa i złożona w kamiennym grobowcu na Cmentarzu Rakowickim.
Dalewski był ponadto organizatorem corocznych spotkań byłych członków Związku i autorem wielu innych inicjatyw.
Zmarł w dniu 4 października 1979 r. w Warszawie. Został pochowany 12 października 1979 r. na Cmentarzu Rakowickim.
Źródła:
Ks. Mieczysław Kuznowicz i jego dzieło, Kraków 1980, s. 164-168;
A. Roliński, A gdy na wojnę szli Ojczyźnie służyć …, Kraków 1996, ss. 472-473.
Życzenia prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Ignacego Mościckiego dla ZMPiR w Krakowie.
Tablica upamiętniająca
Ks. Jakub Kołacz SJ - przełożony Prowincji
Polski Południowej Towarzystwa Jezusowego
w latach 2014-2020
Poświęcenie tablicy upamiętniającej nazwiska Darczyńców, Działaczy, Protektorów i Przyjaciół ZMPiR w Krakowie w latach od 1906 do 1939 przez Ojca Prowincjała Jakuba Kołacza SJ.
Tablica upamiętniająca
Figura MB Niepokalanej Rodzicielki
– Maryja dzisiaj wraca i zajmuje swoje miejsce na szczytach Krakowa – mówił abp Marek Jędraszewski, który poświęcił figurę Matki Bożej w kopule budynku Związku Młodzieży Przemysłowej i Rękodzielniczej w Krakowie. Maryjny wizerunek nad Teatrem Groteska pojawił się ponownie po blisko 70 latach nieobecności.
Na początku uroczystości ks. Janusz Mółka SJ, prezes Związku Męskiej Młodzieży Przemysłowej i Rękodzielniczej przypomniał, że jezuita ks. Mieczysław Kuznowicz w 1906 r. powołał do istnienia Związek, dla którego blisko sto lat temu wzniesiono budynek przy ul. Skarbowej w Krakowie, aby prowadził działalność społeczną skupioną na pracy z młodzieżą. Do początku lat 50. XX w. w kopule budowli znajdowała się figura Matki Bożej. Gdy władze komunistyczne rozwiązały Związek i przejęły budynek, to prawdopodobnie nakazały usunięcie maryjnego wizerunku. I rzeczywiście nikt przy Skarbowej nie widział go przez blisko 70 lat. Dopiero w październiku 2017 roku, w trakcie prac remontowych w części budynku Związku, goszczącej obecnie Teatr Groteska, dokonano niespodziewanego odkrycia. Na szczycie, obok kopuły, odkuto wnękę, w której znajdowała się figura Matki Bożej.
Abp Marek Jędraszewski zwrócił uwagę, że – paradoksalnie – figura Matki Bożej w kopule budynku Związku Młodzieży Przemysłowej i Rękodzielniczej przetrwała czasy wojenne i okupację hitlerowską, a została usunięta w okresie stalinowskim, gdy Związek Sowiecki zwalczał przejawy wszelkiej religijności. – Ale – i to jest bardzo pocieszające – zawsze znajdą się ludzie, którzy potrafią ocalić to, co najświętsze – mówił metropolita nawiązując do gestu robotników, którzy najprawdopodobniej nie wykonali polecenia władz, aby zniszczyć figurę, ale ukryli ją w niszy nieco poniżej kopuły budynku.
Arcybiskup wyraził radość z powrotu figury Matki Bożej na swoje pierwotne miejsce. Metropolita zwrócił uwagę, że maryjny posąg znajduje się w „towarzystwie” figury św. Barbary, która podzieliła podobny los, a dziś z powrotem wieńczy nieodległy główny gmach Akademii Górniczo-Hutniczej. – Dzisiaj Ona wraca, zajmuje swoje miejsce na szczytach Krakowa – mówił arcybiskup, który zwracając się do młodzieży wyraził życzenie, żeby Matka Boża przede wszystkim królowała w ich sercach.
Uroczystość na dachu budynku przy Skarbowej abp Marek Jędraszewski nazwał „szczególnym dniem wolności” będący odpowiedzią na to, co wydarzyło się w Polsce 17 września 1939 r. Metropolita w tym kontekście podkreślił, za św. Janem Pawłem II, że autentyczna wolność narodu mierzy się jego wolnością religijną.
W uroczystości wzięli udział przedstawiciele Związku oraz pracownicy i wychowankowie bursy. Licealiści zamieszkujący aktualnie bursę w czasie uroczystości zaśpiewali Bogurodzicę, Z dawna Polski Tyś Królową i My chcemy Boga Panno Święta. Arcybiskup poświęcił odrestaurowaną figurę, która w maju tego roku powróciła na swoje pierwotne miejsce w kopule budynku przy Skarbowej. Spotkanie zakończono modlitwą Anioł Pański.
Jezuici, kierujący dziś reaktywowanym w 1989 r. Związkiem Męskiej Młodzieży Przemysłowej i Rękodzielniczej, fakt odnalezienia figury uznają za szczególny znak Bożej Opatrzności. Obecnie ZMMPiR prowadzi w macierzystym budynku przy ul. Skarbowej 4 w Krakowie bursę dla młodzieży licealnej i techników oraz studentów – mieszka tu około 210 osób. W symboliczny sposób, matczyny płaszcz rozpościera nad nimi teraz Maryja.
Źródło: Archidiecezja Krakowska
